Fréttabréf

Áhættumat erfðablöndunar – Hafrannsóknastofnun svarað

Dags: 18.11.2025

Tölvupósturinn: Pdf skjal

Efni: Áhættumat erfðablöndunar byggir á líkani þar sem erfðablöndun hefur í raun verið  innbyggð. Það hefur verið notað fyrst og fremst til að úthluta framleiðsluheimildum til laxeldisfyrirtækja í meirihlutaeigu erlendra aðila til sjókvíaeldi á frjóum norskum eldislaxi í íslenskum fjörðum.

Höfundur hefur gagnrýnt áhættumat erfðablöndunar opinberlega, og það sem hefur vakið sérstaka athygli er að Hafrannsóknastofnun taldi tilefni til að gefa út sérstaka fréttatilkynningu um málið hinn 9. mars 2023 á vef stofnunarinnar, undir heitinu „Áhættumat erfðablöndunar útskýrt“.

Skýrslan í fylgiskjali er m.a. ætluð sem svar við þessari fréttatilkynningu Hafrannsóknastofnunar, en áður hafði verið birt andsvar höfundar í nokkrum greinum í Bændablaðinu.

Fylgiskjal

Laxalús, sjókvíaeldi og íslenskir hagsmunir

Dags.: 11.07.2025

Tölvupósturinn: Pdf skjal af pósti

Efni: Vonandi stuðla þessar greinar til gerð regluverks sem tekur mið af umhverfisvernd sem til lengri tíma litið er allra hagur. Mikilvægt er að þegar stjórnvöld á næstu árum vinna að því að byggja upp hagstætt fjárfestingaumhverfi fyrir erlenda fjárfesta að tekið verði mið að því að skapa sátt og verja íslenska hagsmuni.  Því miður hefur það ekki verið gert í tilfelli uppbyggingar sjókvíaeldis á Íslandi m.t.t. neikvæðra umhverfisáhrifa laxalúsar frá eldinu.  Það hefur verið valtað yfir íslenska hagsmuni og er það m.a. ein af ástæðum þess að víðtæk ónægja er með uppbyggingu laxeldis í sjókvíum á Íslandi.

Fylgiskjöl:

  1. Laxalús, notkun lyfja og umhverfisáhrif. Bændablaðið 10.07.2025.
  2. Laxalús og mótvægisaðgerðir. Bændablaðið 26.06.2025.
  3. Laxalús, viðmið og fjarlægðarmörk. Bændablaðið 12.06.2025.
  4. Laxalús og villtir laxfiskar. Bændablaðið 29.05.2025.
  5. Laxalúsafár, regluverkið og upplýsingagjöf. Bændablaðið 15.05.2025.
  6. Laxalús, sjókvíaeldi og villtir laxfiskastofnar.  Bændablaðið 01.05.2025.

Laxalús, sjókvíaeldi og villtir laxfiskastofnar

Dags.: 16.05.2025

Tölvupósturinn: Pdf skjal af pósti

Efni: Laxalús er stærsta viðfangsefni sjókvíaeldis á Vestfjörðum er snýr að umhverfismálum. Að halda laxalúsinni í skefjum fylgir mikill kostnaður sem dregur úr arðsemi eldisins. Íslenskt sjókvíaeldi er í meirihlutaeigu norskra aðila og stærstu sjókvíaeldisfyrirtækin skráð á erlendum hlutabréfamarkaði þar sem gerðar eru kröfur um mikla arðsemi. Hagsmunir erlendra fjárfesta eru því ekki endilega þeir sömu og Íslendinga.

Fylgiskjöl:

Áhættumat erfðablöndunar, úttektin og gagnrýnin

Dags.: 06.03.2025

Tölvupósturinn: Pdf skjal af tölvupósti

Efni: Hinn 9. febrúar 2023 birti höfundur í Bændablaðinu greinina ,,Áhættumat erfðablöndunar –

hvað næst?“. Greininni var svarað af sérfræðingi Hafrannsóknastofnunar og það vakti síðan sérstaka athygli að málinu var fylgt eftir með fréttatilkynningu á vef stofnunarinnar. Í fylgiskjali 1 með þessum tölvupósti er að finna annan hluta þar sem málið er rakið frá byrjun ársins 2023.

Hafrannsóknastofnun til varnar verður að taka fram að ákveðnir sérfræðingar, jafnvel meirihlutinn, hafa viljað vinna fagleg og heiðarlega og hafa vernd íslenska laxastofna að leiðarljósi. Þeir sérfræðingar Hafrannsóknastofnunar sem hafa mótað stefnuna og leitt vinnuna eru smá saman að leiðast af rangri braut inn á rétt braut. Það virðist margt jákvætt að gerast í málinu og er þar vísað til fylgiskjala 2 og 3.

Fylgiskjöl:

Árskýrsla samfélagsverkefnis gegn spillingu 2024

Dags.: 06.01.2025

Tölvupósturinn: Pdf skjal af tölvupósti

Efni: Í fylgiskjali 1 er Ársskýrsla samfélagsverkefnis gegn spillingu 2024. Skýrslan gefur gott heilstætt yfirlit yfir verkefni ársins 2024 og jafnframt það helsta sem gerist í málefnum laxeldis á árinu er varðar umhverfismál, frumvarp um lagareldi o.fl.  

Nýtt frumvarp um lagareldi var stærsta mál laxeldis á síðasta ári. Það kemur á óvart að erlendir fjárfestar eða fulltrúar þeirra virðast ennþá hafa mikil áhrif á stefnumótandi ákvarðanir stjórnvalda með beina eða óbeina aðkomu að skrifum á lagatexta er varða þeirra fjárhagslegu hagsmuni.

Fylgiskjöl:

Ábending til Samkeppniseftirlitsins og lagareldisfrumvarpið

Dags.: 16.09.2024

Tölvupósturinn: Pdf skjal af tölvupósti

Efni: Málið varðar aðgangshindranir og samkeppnishömlur sem settar hafa verið í lög og reglugerðir fiskeldis og fyrirhugað er að gera í frumvarpi um lagareldi til hagsbóta fyrir laxeldisfyrirtækjum í meirihlutaeigu erlendra aðila. Það er búið að að blokkera eldissvæði/firði með það að yfirskyni að það eigi að hefja eldi á ófrjóum  laxi til að hindra aðgengi nýrra aðila og leggja til hagstætt úthlutunarkerfi með samkeppnishömlunum til að tryggja hagsmuni núverandi rekstrarleyfishafa (fylgiskjal 1).

Það var margt jákvætt í frumvarpinu um lagareldi sem lagt var fram á vorþingi 2024 og að sumu leiti reynt að vanda til verka. Ýmislegt hefur þó farið úrskeiðis og vakna upp spurningar um of mikið aðgengi þeirra sem hafa mikilla fjárhagslega hagsmuna að gæta.  Birtar hafa verið þrjár blaðagreinar sem fjalla um þann þátt frumvarpsins sem snýr að mögulegum fjárhagslegum ávinningi fámenns hóps fjárfesta (fylgiskjal 2).

Fylgiskjöl:

Frumvarp um lagareldi: Til fjárhagslegs ávinnings

Dags.: 04.06.2024

Tölvupósturinn: Pdf skjal af tölvupósti

Efni: Meðfylgjandi er grein sem birtist í Morgunblaðinu hinn 4. júní undir heitinu Frumvarp um lagareldi: Til fjárhagslegs ávinnings. Jafnframt fylgir með í þessum tölvupósti, umsögn Sjávarútvegsþjónustunnar við frumvarp um lagareldi, en þar er ítarlegra farið í efnið sem tekið er fyrir í Morgunblaðsgreininni.
Aftur og aftur snýst málið um fjárhagslegan ávinning fámenns hóps fjárfesta og þá mest erlendra. Það er e.t.v. hægt að fullyrða að þau vinnubrögð sem hafa viðgengist allt frá árinu 2017 geti ekki viðgengist í vestrænu ríki nema Íslandi. Það var að vísu reynt að vinna faglega og margt var vel gert en ýmislegt hefur farið úrskeiðis við stefnumótunina og við skrif á frumvarpinu.

Fylgiskjöl:

Frumvarp til laga um lagareldi – Umsögn Sjávarútvegsþjónustunnar hf.

Dags.: 13.05.2024

Tölvupósturinn: Pdf skjal af tölvupósti

Efni: Frumvarp um lagareldi sem nú er til umsagnar hjá atvinnuveganefnd Alþingis. Um 160 blaðsíður með athugasemdum og ábendingum sem vonandi nýtast við að betrumbæta frumvarpið. Þannig að það sé sagt er margt jákvætt og gott við frumvarpið en um það er ekki sértaklega fjallað. Frumvarpið um lagareldi þarfnast þó verulegrar endurbóta ef niðurstaðan á ekki að vera eins og í tilfelli laga um fiskeldi samþykkt á Alþingi Íslendinga á árinu 2019.

Fylgiskjal:

Slysasleppingin í Patreksfirði

Dags.: 28.02.2024

Tölvupósturinn: Pdf skjal af póstinum

Efni: Hinn 20. ágúst 2023 var tilkynnt um gat á netpoka í sjókví hjá Arctic Sea Farm í Patreksfirði dótturfélaga Arctic Fish. Talið var að tæplega 3.500 eldislaxar hafi sloppið. Í lok ágúst var búið að veiða eldislax í ám á Vestfjörðum, Vesturlandi og Norðvesturlandi. Um miðjan september hafði verið tilkynnt um 100 eldislaxa í veiðiám, október um 300 og í desember voru þeir orðnir rúmlega 400 talsins. Engar ár með laxi eru í Patreksfirði og dreifðu eldislaxarnir sér því í laxveiðiár yfir stórt svæði.

Framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar hjá Arctic Fish gerði strax lítið úr slysasleppingunni sem vakti hörð viðbrögð andstæðinga sjókvíeldis. Þegar umfang og alvara málsins kom í ljós steig forstjóri félagsins fram og harmaði atburðinn og bauðst til að greiða kostnað við að fjarlægja eldislaxinn úr veiðiám. Málið vakti mikla athygli og umtal í íslenskum fjölmiðlum, það var mótmælt á Austurvelli, á Alþingi Íslendinga var lagt til að banna sjókvíaeldi á laxi og málið fékk töluverða umfjöllun erlendis.

Fylgiskjal:

Drög að frumvarpi um lagareldi

Dags.: 25.01.2024

Tölvupósturinn: Pdf skjal af póstinum

Efni: Meðfylgjandi er umsögn Sjávarútvegsþjónustunnar (fylgiskjal 1) við drög að frumvarpi um lagareldi. Aðrar umsagnir má finna á samráðsgáttinni. Það eru margir ósáttir við frumvarp um lagareldi og margar réttmætar athugasemdir og ábendingar.  Ef vanda á til verka er mjög hæpið að það náist að vinna frumvarp um lagareldi nægilega vel til að klára á þessu vorþingi.  Skynsamlegt er að hafa í huga hvernig til tókst með setningu laga um fiskeldi á árinu 2019 þar sem ákveðnar greinar hafa ekki verið innleiddar, s.s. er varðar reglugerð nr. 588/2020 um útboð eldissvæða.

Fylgiskjal:

Ársskýrsla Samfélagsverkefnis gegn spillingu 2023

Dags.: 02.01.2024

Tölvupósturinn: Pdf skjal af póstinum

Efni: Í fylgiskjali er Ársskýrskýrsla Samfélagsverkefnis gegn spillingu 2023. Skýrslan gefur gott heilstætt yfirlit yfir verkefni ársins 2023.
Það er margt jákvætt við nýlega stefnumótun og frumvarp um lagareldi. Vinnubrögðin mun faglegri og heiðarlegri en var þegar lög um fiskeldi voru unnin og samþykkt á Alþingi Íslendinga á árinu 2019. Þrátt fyrir það hefur undirritaður fjölmargar athugasemdir og ábendingar við frumvarp um lagareldi sem nú er til umsagnar. Vinnan á fyrrihluta ársins 2024 mun að miklu leiti snúast um gerð athugasemda og ábendinga er varða frumvarp um lagareldi. Mörg mistök voru gerð þegar lög um fiskeldi voru samþykkt á árinu 2019, sumt er leiðrétt í frumvarpi um lagareldi en á öðru á eftir að taka.

Fylgiskjal:

Tölvupóstar frá árunum 2021-2023