Hinn 9. febrúar 2023 birti höfundur í Bændablaðinu greinina ,,Áhættumat erfðablöndunar – hvað næst?“. Greininni var svarað af sérfræðingi Hafrannsóknastofnunar og það vakti síðan sérstaka athygli að málinu var fylgt eftir með fréttatilkynningu á vef stofnunarinnar. Í fylgiskjali 1 með þessum tölvupósti er að finna annan hluta þar sem málið er rakið frá byrjun ársins 2023.
Category Archives: Áhættumat erfðablöndunar
Fjarlægja eldislax úr veiðiám – Ferli málsins
Á árinu 2016 lagði Háafell til í umhverfismati félagsins að norskættaður eldislax væri fjarlægður úr veiðiám, en undirritaður vann sem ráðgefandi aðili fyrir félagið í þeirri vinnu.
Erfðablöndun heimiluð í lögum
Hafrannsóknastofnun kom með tillögu um áhættumat erfðablöndunar á árinu 2017, starfshópur sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra um stefnumótun í fiskeldi lagði til við stjórnvöld að væri innleitt og Alþingi Íslendinga festi í lög á árinu 2019. Í stefnumótunarhópnum voru tveir fulltrúar erlendra fjárfesta.
Fréttatilkynningu Hafrannsóknastofnunar svarað – Áhættumat erfðablöndunar
Hinn 9. mars 2023 birtist fréttatilkynning á vef Hafrannsóknastofnunar og á sama tíma grein Ragnars Jóhannssonar rannsóknastjóra fiskeldis hjá stofnuninni í Bændablaðinu undir heitinu Áhættumat erfðablöndunar útskýrt. Verið er að svara grein undirritaðs í Bændablaðinu hinn 9. febrúar undir heitinu Áhættumat erfðablöndunar – Hvað næst?
Ragnari er þakkað fyrir að svar grein minni, þannig vekja athygli á málinu og gefa mér tækifæri til andsvars. Grein Ragnars og fréttatilkynningar Hafrannsóknastofnunar er m.a. svarað í sex greinum í Bændablaðinu og er allar að finna í fylgiskjölum með þessari frétt.
- Fylgiskjal 1. Lögfesta erfðablöndunar á laxi. Bændablaðið 08. júní 2023
- Fylgiskjal 2. Áhættumatið og litlu veiðiárnar. Bændablaðið 22. júní 2023
- Fylgiskjal 3. Áhættumatið og annarleg sjónarmið. Bændablaðið 6. júlí 2023
- Fylgiskjal 4. Áhættumatið og aðför að íslenskum hagsmunum. Bændablaðið 20. júlí 2023
- Fylgiskjal 5. Áhættumatið, forsendurnar og vöktunin. Bændablaðið 24.ágúst 2023
- Fylgiskjal 6. Áhættumatið og fjárhagslegur ávinningur. Bændablaðið 7. september 2023
Lög um fiskeldi, áhættumatið og erfðablöndun á villtum laxi
Í júlí 2023 gaf Hafrannsóknastofnun út skýrsluna ,,Erfðablöndun villts íslensks lax (salmo salar) og eldislax af norskum uppruna“. Það voru rannsökuð sýni úr 89 veiðiám og áhersla lögð á svæði í nálægð við sjókvíaeldi. Niðurstaðan var að erfðablöndun á villtum íslenskum laxi hefur orðið við hlutfallslega lítið eldismagn.
Höfundur kom sem ráðgjafi að umhverfismati íslensks laxeldisfyrirtækis fyrir laxeldi í sjókvíum í Ísafjarðardjúpi og þar var lagt til í umhverfismálum laxeldis á árinu 2016 það besta sem þekkist erlendis á þeim tíma. Tillögurnar voru síðan útfærðar betur við umsögn við fiskeldisfrumvarpið 2018 í takt við þá framþróun sem hafði átt sér stað í Noregi. Tillögurnar fólu í sér í stuttu máli vöktun skv. norskri fyrirmynd og að fjarlægja eldislax úr veiðiám fyrir hrygningu. Þessari leið var hafnað í áhættumati erfðablöndunar gefið út af Hafrannsóknastofnun á árinu 2017 sem starfshópur sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra um stefnumótun í fiskeldi lagði síðan til við stjórnvöld.
Áhættumatið, forsendurnar og vöktunin
Í grein Ragnars Jóhannssonar rannsóknastjóra fiskeldis hjá Hafrannsóknastofnun í Bændablaðinu hinn 9. mars er fjallað um forsendur í áhættumati erfðablöndunar. Þar er vísað til reiknilíkanna, stuðla og forsenda sem margir leikmenn eiga erfitt með að skilja. Hér verður áhættumat erfðablöndunar útskýrt á mannamáli og jafnframt gerðar athugasemdir við forsendurnar og skort á vöktun til að afla áreiðanlegra gagna.
Forsendur áhættumatsins
Til einföldunar eru forsendum í áhættumati erfðablöndunar skipt niður í fjóra liði (mynd 1):
- Slysaslepping: Fjöldieldislaxa sem sleppa úr sjókvíum.
- Lifun í hafi: Fjöldi eldislaxa sem lifa af sjávardvölina og ganga upp í veiðiár.
- Dreifing í veiðiár: Fjöldi veiðiáa sem eldislaxa gengur upp í og dreifing þeirra.
- Hrygning eldislaxa og lifun: Hvernig eldislaxi reiðir af í samkeppni við villta laxinn og erfðablöndun.
Ákveðið hlutfall laxeldisseiða og blendinga (afkomenda villtra laxa og eldislaxa) ganga síðan úr veiðiánni til hafs og skila sér í mestu mæli í sömu á eða ár í nágrenninu. Þannig myndast hringrás ef engar mótvægisaðgerðir eru viðhafðar eða þær eru ófullnægjandi.
Áhættumatið og aðför að íslenskum hagsmunum
Í fréttatilkynningu Hafrannsóknastofnunar og í grein Ragnars Jóhannssonar rannsóknastjóra fiskeldis hjá stofnuninni í Bændablaðinu hinn 9. mars kemur m.a. eftirfarandi fram ,,Lokun fyrir laxeldi í innri hluta Ísafjarðardjúps túlkar Valdimar sem beina aðför að hagsmunum fyrirtækja í íslenskri meirihlutaeigu“. Margir veiðiréttaeigendur og umhverfasinnar hafa lagt áherslu á að Ísafjarðardjúp verði lokað fyrir laxeldi í sjókvíum og reyndar að eldi á norskættuðum laxi verið bannað í öllum fjörðum landsins. Skoðum fyrst fyrri ákvæði um heimildir til eldis á frjóum eldislaxi í íslenskum fjörðum og förum síðan yfir þær svæðisbundnu takmarkanir sem settar hafa verið í áhættumati erfðablöndunar.